Ayçiçeği Nasıl Yetiştirilir? 1 Dönüme Ekim ve Maliyeti 2023

Ülkemizde en karlı tarım bitkisi olan çekirdekleri ve yağı için yetiştirilen sarı çiçekli Ayçiçeği yetiştiriciliği rehberinde tarla hazırlığı, ekim, sulama, gübreleme, ilaçlama hasat, satış aşamaları hakkında bilgi edinmek isteyen çiftçiler için ayçiçeği yetiştiriciliği rehberini hazırladık.

Ayçiçeği Yetiştiriciliği Rehberi’nde yer alan konu başlıkları şu şekildedir:

• Saksıda ayçiçeği nasıl yetiştirilir?
• Ayçiçeği nasıl ekilir
• Ayçiçeği ne kadar sürede yetişir
• Ayçiçeği ne zaman hasat edilir
• Ayçiçeği ne zaman ekilir
• Ayçiçeği ne zaman Sulanır
• Ayçiçeği Nerede Yetişir
• Ayçiçeği hangi iklimde yetişir
• Ayçiçeği yetiştiriciliğinde tarla hazırlığı nasıl yapılmalıdır?
• Ayçiçeği verimi artırmak için ne yapılmalıdır?
• Yağlık ayçiçeği dekara verimi ne kadardır?
• Ayçiçeği ne zaman hasat edilir?
• Ayçiçeği hangi gübreyi sever?
• Ayçiçeği ekim aralığı nedir?
• Ayçiçeği Sulama zamanlarını öğrenebilirsiniz.

Ayçiçeği Nasıl Yetiştirilir?

Ayçiçeği ekimi işleminde çiftçiler, tarla hazırlığı sonrası ve bu işlemler sırasında ekim, sulama, gübreleme, ilaçlama, hasat, satış aşamalarından yüksek verim alabilmek için aşağıdaki tüm bilgilerden yararlanabilirler.

Ayçiçek Yetiştiriciliğinde Tarla Hazırlığı Nasıl Yapılmalı?

Besin değeri yüksek ve dünyanın en önemli ürünü olan ayçiçeği tarımı 7 milyon dekar ekim alanı ile ülkemizdeki yağ açığının büyük bir kısmını kapatan çok önemli bir üründür. Trakya bölgesinde ayçiçeği ekimi Mart ayında başlar ve ekim çalışmaları Nisan ortasına kadar uzanan periyotlarla yapılır.

Çukurova bölgesinde ayçiçeği ekimi Şubat ayı sonunda başlar ve Mart ayı sonunda biter, diğer bölgelerde hava ve iklim koşulları dikkate alınarak Mart, Nisan ve Mayıs aylarında dikilir. Bu tarımdan yüksek verim alabilmek için istenilen tüm şartların sağlanması gerekmektedir.

Yağlık Ayçiçeği Dekara Verimi Nedir?

Halk arasında ayçiçeği olarak da adlandırılan ayçiçeği yetiştirmek isteyenler için, yağlık ayçiçek yağının hektar başına verimi;

• İklim koşulları uygun olduğunda kurak şartlarda normal verimli bir toprakta 250-300 kg/da olurken,
• Suluda ise, toprak verimliliğine ve sulama sayısına bağlı olarak tane verimi, 350-500 kg/da arasında değişir.
• İl geneli dekara verim ortalaması ise 365 kilo civarındadır.

Ayçiçeği tarımında toprak hazırlığı Bir önceki buğday hasadından sonra Haziran ayından sonra kalan dönemde toprak işleme çok iyi yapılmalıdır. Ayçiçeği ekiminden önce toprak hazırlığının önemi verimli bir tarımın en önemli anahtarıdır.

Toprak ve tarla hazırlığı aşamasında çiftçilerin yapması gereken toprağın doğru şekilde hazırlanması ve gerekli ilaçlamalar yapılarak ekimin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

• Ayçiçeği, asitliği (pH) 6.0 ile 7.2 arasında olan topraklarda en iyi yetişir.
• Tohumlarının en iyi çimlenebilmesi için 8-10 C’lik toprak sıcaklığı gerekir.
• Ayçiçeği bitkisi fideleri kotiledon devresinde -4 C sıcaklığa dayanabilir.
• Ayçiçeği için en iyi yetişme sıcaklıkları 21 ile 24 C arasıdır.

Ön bitkinin hasadı yapıldıktan sonra ayçiçeği ekimi planlanan tarla, prizli pulluk ile 20-25 cm derinlikte sürülmelidir.

Yağan yağış nedeniyle ilk sürmeden sonra tarlada önemli ölçüde otlatma varsa bu yabancı otlar kültivatör (levye) tarafından toprak 10-15 cm derinlikte işlenerek yok edilmelidir.

Ayçiçeği, uygun şekilde ortaya çıkması için nemli bir tohum yatağı gerektirir. Bunu sağlamak için Tarım Takvimi 2023 Çiftçi Rehberinde belirtilen mevsimlerde toprak hazırlanır.

İlkbaharda toprak tavası geldiğinde tarla önce kültivatör (levye) ile daha sonra diskaro, tırmık veya yaylı tırmık ile 10-15 cm derinlikte çalışılarak ekime hazır hale getirilir.

Ayçiçeği Yetiştiriciliği Ekim Zamanı Nedir?

Ekim yöntemi, ekim normu ve derinliği ekim işlemi sırasında bilinmesi gereken diğer hususlardır. Ekim zamanı toprak sıcaklığı ile yakından ilgilidir. İyi çimlenme için toprak sıcaklığı en az 8-10 C olmalıdır. Bundan daha yüksek bir sıcaklıkta tohumların çimlenmesi ve ortaya çıkması daha hızlı olacaktır.

Ülkemizde yetiştirilebilen Ege, Trakya, İç Anadolu gibi bölgelerimizin iklim koşullarına göre ayçiçeği ekim zamanları aşağıdaki gibidir:

• Ege, Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Mart ayı
• Marmara, Orta Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde Nisan ayı
• Doğu Anadolu Bölgesinde Mayıs ayıdır.

O yılın iklim durumu da ekim zamanının belirlenmesinde önemlidir. Kuru tarım üretiminde iklime bağlı olarak gündönümü ekimi mümkün olduğunca erken yapılmalıdır.

Ekimde Hava Sıcaklığı Kaç Olmalı?

Ayçiçeği tohumu ekilirken hava sıcaklığı 10 ila 15 derece olmalı ve tohum bu sıcaklıklarda toprağa ekilmelidir. Yani hava sıcaklığının gündüz 25 dereceye, gece ise 12-15 dereceye ulaştığı hava sıcaklığı koşullarında dikim yapılmalıdır.

Bu uygun koşullar sağlanarak ekimden sonra ayçiçeği 10-15 gün sonra topraktan çıkar ve bu koşullar altında gelişimini çok iyi tamamlar.

Ayçiçeğinde çıktı veriminin bir göstergesidir. Doğru çıktı ile en iyi verimi ve yağ oranını elde etmek mümkün olacaktır. Yüzde 50’ye yakın yağ içeren bir üründür ve bitkisel yağ ürünü olarak bilindiği için dünyanın en önemli ürünlerinden biridir. Erken ekim ayçiçeklerinin Kış ve İlkbahar yağışlarından daha iyi faydalanmasını sağlar.

Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Gübreleme Önemi Büyük

Ayçiçeğinden toprak hazırlama işleminden sonra gübreleme işlemi de oldukça önemlidir. Özellikle Trakya bölgesinde gübreleme işlemi sırasında potasyum, fosfor ve azot ihtiyacı oldukça fazladır. Çiftçilerin toprak analizi yaptırmaları çok önemlidir.

Toprak analizi yapılmayan arazilerde 15-15-15 ve 20-20 içerikli gübreler kullanılmaktadır.

Ayçiçeği için en önemli gübre azot olmasına rağmen bitkinin gelişimini ve vejetatif kısımda en iyi direnci sağlamak için bu gübreyi kullanmak gerekir.

Ayçiçeği hangi gübreyi sever?

Ayçiçeğinde kullanılan gübreler şunlardır:

• Azot (N)
• Fosfor (P2O5)
• Potasyum (K2O)
• Yaprak Gübresi kullanılır.

Potasyum içerikli gübrelerde ayçiçeği gübrelemesinde kullanılır. Toprak tahlili ve yaprak tahlili yapıldığında potasyum noksanlığında ayçiçeği noksanlığında yaprak kenarlarında kuruma ve yaprak kanatlarında sararma görülür.

Potasyumdan kaynaklanan bu eksikliği gidermek için ayçiçeği gübrelemesinde potasyum içerikli gübreler kullanılmalıdır.

Tüm bu verilerin içeriği toprak analizinde verilmektedir. Ancak toprak analizlerinde yıldan yıla artan bir eğilim olmasına rağmen, analizlerde hala bir boşluk bulunmaktadır. Bu nedenle ayçiçeği yetiştiriciliğinde toprak hazırlama, dikim ve gübrelemede doğru verimi alabilmek için çiftçilerin toprak analizlerine daha fazla dikkat etmesi gerekmektedir.

Ayçiçeği üretiminde, kuru ve ıslak koşullarda toprağa uygulanabilecek gübre formları ve dozlarından uygulanabilecek gübre miktarı (kg/da) aşağıdaki gibi olmalıdır.

Gübre forumu	Kuruda Uygulanabilecek Gübre Miktarları (kg/da)	Suluda Uygulanabilecek Gübre Miktarları (kg/da)
Amonyum Sülfat (%21) Triple Süperfosfat (%43-46)	35-40 15-20	40-45 15-20
Amonyum Nitrat (%26) Triple Süperfosf	30-35 15-20	35-40 15-20
Üre (%45-46) Triple Süperfosfat(%43-46)	16-18 15-20	18-22 15-20
20-20-0 veya	30-35	35-40
15-15-15	30-35	35-40
Amonyum Sülfat (%21 N) T. Süperfosfat (% 43 – % 46	10-15 5	10-15 5

Bakım aşamasında;

• Seyreltme (Tekleme)
• Çapalama
• Yabancı Otlarla Mücadele yapılır.

Ayçiçeği yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı, gübreleme ve tohum ekiminden sonra hasat dönemine kadar bu süreçte yabancı ot ilaçlaması da yapılmaktadır. Ayıklama yapılmadan önce ara çapalama yapılmalıdır.

Ara çapalarda 6 ila 10 yaprak dönemi geldiğinde bitkiler kendini gösterdiğinde, hem ayıklama hem de toprak ilaçlamadan sonra yabancı otlardan sonra ara çapa dönemi gelir. Bitkinin büyüme hızını artıran ve gelişmeye olumlu etkisi olan azot takviyesi, verimli çapa söz konusu olduğunda ihtiyaç duyulması halinde ara çapaya eklenebilir.

Bu işlemler devam ederken çiftçilerin bilmesi gereken en önemli şey bitkinin ne kadar bir olgunluk dönemine sahip olduğu ve bu olgunluk döneminde yıllık ne kadar yağış alması gerektiğidir. Ayçiçeği olgunlaşma döneminde sulama çok önemlidir.

Ayçiçeği, ekimden sonra 120 ila 130 gün süren vejetatif ölüm süresi olan bir bitkidir.

Ayçiçeğinde Sulamanın Önemi

Sulama ayçiçeği verimini %50 artıran en önemli faktördür. Yağış yoksa sulama yapıldığında verimi yüzde 50 artırabilirsiniz. Ayçiçeği yıl boyunca 400-500 ml yağmur alırsa bitki çok yüksek verim getirebilir.

Ancak kuraklık nedeniyle özellikle Trakya bölgesinde 120-150 ml’lik yağış oranları verimi olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkemizde Çukurova, İç Anadolu ve Trakya’nın çeşitli bölgelerinde sulama yapılmaktadır.

Ayçiçeği Sulaması verimi artırmak için doğru zamanda yapılmalıdır.

Ayçiçeği Sulama Zamanları

Ayçiçeğinde en önemli sulama sistemi salma sulama yani karık yöntemidir. Bu şekilde yapılan sulama ile çok yüksek verimler alınabilir.

Ayçiçeğin de sulama dönemleri;

• Ayçiçeğinde ilk sulama masası kurulumunda,
• İkinci sulama çiçeklenme döneminde,
• Üçüncü sulama süt üretim döneminde yapılır.

Ayçiçeğinde doğru zamanda yapılan sulamanın verimi doğrudan etkileyen en önemli faktör olduğunu ve sulama ile ne kadar yüksek verim alınabileceğini göstermektedir. Tek sulama yapılacaksa yağışa bağlı olarak çiçeklenme başladığında yapılmalıdır.

Ayçiçeğinde doğru sulama ile ayçiçeğinden yüksek verim elde etmek, çiçeklenme ve süt üretim döneminde 3 sulama döneminde uygulanan doğru sulama ile, başın çiçeklenme döneminden önce göründüğü, taç çiçeklenmeden önce oluşmaya başladığı ile mümkündür. .

Bu bitki için sulama çok önemlidir. Bilindiği üzere ayçiçeği bir kültür bitkisi olması nedeniyle kurak tarımda çiftçiye en fazla karı sağlayabilecek bitkilerden biridir.

Ayçiçeği yetiştiricileri, sulama tesislerine sahipse, özellikle kurak yıllarda, ayçiçeği tarlalarını doğru zamanlarda sularlarsa, bir dekardan aldıkları verimde %100 artış sağlayabilirler.

Kurak tarımda birçok bitki kendisini su stresine maruz bıraktığı için verim düşmektedir. Ayçiçeği bu özelliği ile kuru tarıma olanak sağlar.

Ayçiçeği Ekim Aralığı

Ekim işlemi sırasında makine doğru ayarlanmalıdır. Bitkilerin dikim sıklığı nedeniyle sıra arası ve sıra üzeri mesafe çok önemlidir. Doğru ekim sıklığı ayarlanarak ekim yapılırsa ayçiçeği verimini %10 ile %15 arasında artırmak mümkündür.

Ekim aralığı:

• Kurak tarımda sıra üzeri ekimlerde 25 ve 27 cm (çok kuraksa) aralığında ayarlarken,
• Sulu tarımda sıra üzeri ekimlerde 20 ve 25 cm ekim aralığında ayarlanmalıdır.

Yani sulu tarımda 20-25 cm ekim sıklığı doğru ekim sıklığıdır. 30 cm aralıklarla dikim aralığı dekara ürün sayısını azaltacağından hem verimi doğrudan etkileyecek hem de hasattan hasat daha az olacaktır.

Ayçiçeği tarımında doğru ekim yapıldığında çiçeklenme dönemi hızlanacaktır.

Ayçiçeği Çiçeklenme Dönemi

Hava ve toprak sıcaklığına, çeşidin özelliklerine bağlı olarak, ayçiçeği çiçeklenme süreci aşağıdaki gibidir:

• Ekim sonrasında 5-10/ ortalama 7 günde çıkmakta,
• 15-20 gün sonra 10-15 cm boya (tekleme zamanı) ulaşmakta,
• 25-35 gün sonra 30-35 cm boya (boğaz doldurma Page 5 zamanı) ulaşmakta,
• 60-75 gün sonra çiçeklenmekte, yaklaşık olarak 85-120 sonra fizyolojik oluma ulaşmakta ve
• 90-130 gün sonra da hasat edilmektedir.

Ülkemizin farklı bölgelerinde nisan başı ve mayıs ayı ortalarında ekimi yapılan ayçiçeği, genellikle ağustos sonu ve eylül aylarında hasat edilir.

Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde İlaçlama

AYÇİÇEĞİNE ZARAR VEREN BÖCEKLER

• Makaslı Böcek (Lethrus brachiicolis)
• Yeşilkurt (Heliothis armigera)
• Bozkurtlar
  (Agrotis ipsilon ve A. segetum)
• Çayır Tırtılı (Loxostege sticticali

Ayçiçeğinin çiçeklenme döneminde ve tüm süreçte yabancı ot ve zararlı böceklerle mücadelede kullanılacak ilaçlar;

• Ekim öncesi syngenta primex opti ekstra
• Triflularin125 – 150 gr
• Pıtrak varsa İntervix yaprak tan sonra dönüme 125 gram,
• Pıtrak yoksa Challenge 600+ Targa Super muadilleri kullanılabilir.

Kültürel mücadelede;

• Temiz tohum ve dayanıklı çeşit ekimi yapılmalı ,
• En az 2-3 yıllık münabeve yapılmalı,
• Taban arazi ise aşırı sulamaya dikkat edilmeli,
• Sık ekimden sakılınılmalıdır.
• Hastalıklı bitki artıkları sökülüp yakılmalıdır.

Kimyasal mücadelede gövde, çiçek ve gövde oluşturabilen fungisit uygulaması yapılabilir.

Dicarboximide grubu fungisitler, ipodione , Vinclozoline, Procymidone ve carbendazim kullanılabilir.

Ayçiçeği Ne Zaman Hasat Edilir?

Ayçiçeği ekiminden 90-130 gün sonra hasat olgunluğuna ulaşan ayçiçeklerinde hasat zamanının belirlenmesi çok önemlidir. Hasat ne önceden ne de çok geç yapılmalıdır. Hasat zamanının ne zaman geldiğini belirlemek için sofradaki ayçiçeği yaprak ve çiçeklerinin kuruduğunu ve sofranın etli kısmının kuruduğunu görmelisiniz. Hasat biçerdöver ile yapılmalıdır.

Biçerdöverin hasat sırasındaki kayıplarını en aza indirmek için uygun silindir devri, gaz kelebeği açıklığı, vantilatör ve elek ayarlarının iyi yapılması gerekir. Genel olarak 50 metre şerit hasat edildikten sonra biçerdöver arkasındaki hasat alanı kontrol edilmelidir. Fanın hızı yüksekse ve aşırı hava nedeniyle tahıl dökülüyorsa, fan ayarı tahıl dışarı atmayacak şekilde yapılmalıdır.

Hasat ve Depolama

Ayçiçeği, sıcak ve yağışlı hava ve erken ekime bağlı olarak çiçeklenmeden 45 ila 60 gün sonra hasat edilecektir. Genellikle ağustos sonu ve eylül aylarında hasat edilen ve ortalama 120-130 günlük bir büyüme süresi gerektiren ayçiçeğinin gövde, baş ve yaprakları tamamen kurur ve hasat zamanı geldiğinde kahverengiye döner.

Kurutma tepsilerinin tanelerindeki nemin %9.5’i geçmemesi önemlidir. Nem oranı yüksek hasat yapılıyorsa hasat edilen ürün kurutulmalıdır. Ayrıca hasat zamanının geciktirilmesi danelerin dökülmesini artıracak ve kayıplara neden olacaktır.

Hasat yapılırken biçerdöverin ön tablasının ayarlı olması ve uygun yükseklikten zamanında hasat yapılması önemlidir. Hasat edilen ayçiçeği piyasaya sürülmeden önce temizlenmeli, muhafaza edilen depoda zararlı böcek olması durumunda phostoxin ile fümigasyon uygulanmalıdır.

Sonuç olarak ayçiçeği yetiştiriciliğinde çiftçilerin bir dekar alandan yüksek verim alabilmeleri ve bu doğrultuda gelirlerini artırabilmeleri, kılavuzda belirtilen yetiştirme tekniklerinin tam olarak uygulanmasına bağlıdır.

Ayçiçeği Satış Fiyatı

Ayçiçeği önalım fiyatı %40 Yağ oranlı ayçiçeği için 3.850.-TL/Ton’dır.

Ayçiçeği fiyatı
Ortalama Fiyat	En Düşük	En Yüksek Fiyat
5.358 TL	4.801 TL	5.751 TL

Yine ayçiçeğinin günlük fiyatlarını buradan inceleyebilirsiniz.

Ayçiçeği Üretiminde Arının Önemi

Ayçiçeği tarlalarının çiçeklenme döneminde tam gübrelenmesi için böceklere, özellikle arılara ihtiyaç vardır. Bu nedenle kovanlar 10 dekara 2-5 kovan olacak şekilde yerleştirilmelidir.

Ayçiçeği silaj olarak da değerlendilir.

Ayçiçeği hayvan beslemede silaj olarak da kullanılabilir. Silaj üretimi için en uygun dönem çiçeklenmenin tamamlandığı süt üretimi (R6) dönemidir.